ภาพยนตร์ฝรั่งเรื่อง The Towering Inferno ชื่อภาษาไทย “ตึกนรก” เข้ามาฉายในเมืองไทย ทำให้หลายคนกลัวอาคารสูง ผ่านไปหลายปีลืมหมดแล้ว อาคารชุดสูงๆทำเลดีๆสร้างขึ้นคนจองหมด ถามหน่อย..เตรียมพร้อมสำหรับการอยู่อาศัยในอาคารสูงหรือยัง หรือว่า “ไม่เคยคิด” วันก่อนไฟไหม้อาคารแถวถนนอโศก กทม. เป็นอาคารสำนักงานสมัยใหม่ ผนังกระจก สูง 13 ชั้น เพลิงเกิดขึ้นที่ชั้น 7 ช่วงบ่ายวันเสาร์ซึ่งเป็นวันหยุดทำการ กว่าเพลิงจะดับลงได้ทีมผจญเพลิงของ กทม.ใช้เวลาหลายชั่วโมง โชคดีที่ไม่มีผู้ใดเสียชีวิต สาเหตุจากอะไร..เงียบ
เคยคิดหรือไม่ว่า
1 สาเหตุไฟไหม้ที่พนักงานสอบสวนมักจะสรุปว่า “ไฟฟ้าลัดวงจร” แท้จริงมันเกิดจากอะไร
2 ท่านที่อาศัยอยู่อาคารสูง เตรียมการณ์เพื่อรับมือกับเหตุอัคคีภัยไว้บ้างหรือไม่
3 อาคารสูงที่โฆษณาว่ามีระบบป้องอัคคีภัยอย่างดีก็ไม่ได้หมายความว่าจะไม่เกิดไฟไหม้
4 เมื่อเกิดไฟไหม้อาคารสูงที่ท่านอาศัยอยู่ ท่านจะจัดการกับตัวท่านและคนที่พักอยู่ด้วยกันอย่างไร
5 ขีดความสามารถของการดับเพลิงมีเพียงใด
ข้อมูลต่างๆเหล่านี้จะช่วยในการตัดสินใจในการเลือกซื้ออาคารชุดสูงๆ หรืออาจจะสร้างความมั่นใจ หรือความเตรียมพร้อมรับเหตุการณ์ในกรณีที่ท่านได้เลือกอยู่อาคารสูงไปแล้ว
สาเหตุไฟไหม้
พนักงานสอบสวนทุกคนใช่ว่าจะมีโอกาสได้ทำการสอบสวนคดีเพลิงไหม้ ผู้ที่เคยทำคดีเท่านั้นจะทราบ การตรวจสถานที่เกิดเหตุสำคัญที่สุด การไปถึงที่เกิดเหตุเร็ว เข้าให้ถึงจุดที่เกิดเหตุจะพบร่องรอย สามารถคลี่คลายคดีได้ ถ้าไปถึงที่เกิดเหตุช้าร่องรอยพยานหลักฐานจะถูกทำลาย จากการลุกไหม้หรือจากผู้เกี่ยวข้องเพื่อปกปิดความผิด ผมมีโอกาสได้ทำคดีเพลิงไหม้ประมาณ 10 คดี ไปตรวจสถานที่เกิดเหตุด้วยตนเอง สาเหตุมาจากความประมาทของคนทั้งสิ้น แต่การสรุปในสำนวนการสอบสวน มันเป็นคนละเรื่อง ทุกอย่างเคลียร์กันลงตัวแล้ว ผลสรุปของสำนวนมันจึงออกมาเป็น “ไฟฟ้าลัดวงจร” โยนให้เป็นเรื่องของ “อุบัติเหตุ” ความจริงมันเป็นเรื่องของความประมาท อาจจะมีมากมายหลายสาเหตุแต่คดีที่ผมสอบสวนเกิดจากสิ่งเหล่านี้ครับ
1 กระติกหรือกาต้มน้ำร้อนสำหรับชงเครื่องดื่มร้อน ที่เป็นแบบอัตโนมัติ หมายถึงเครื่องต้มที่มี function ต้ม boil กับอุ่น worm อยู่ในเครื่องเดียวกัน เป็นอันดับหนึ่ง ตรวจเจอแบบหลักฐานเห็นชัดๆปฏิเสธไม่ได้สองคดีด้วยกัน ส่วนรายอื่นๆไฟไหม้เรียบร้อยเหลือแต่ขี้เถ้าหาหลักฐานไม่ได้ ไม่มีร่องรอยหลักฐานให้เห็นก็ไม่มีใครยอมรับ พนักงานสอบสวนจะต้องสอบถามบ้านต้นเพลิงว่ามีเครื่องใช้ไฟฟ้าอะไรบ้าง แต่ละจุดอยู่ตำแหน่งไหน ถ้าจะให้แน่นอนขอแบบแปลนไฟฟ้ามาตรวจ บ้านต้นเพลิงมักจะอ้างว่าหาแบบไม่พบ ให้ขอจากเขตหรือสำนักงานที่ผู้สร้างจะต้องยื่นแบบขอทำการก่อสร้าง แล้วสอบปากคำบุคคลในบ้านถึงการใช้ไฟฟ้า
มันเกิดขึ้นได้อย่างไร หลับตานึกตาม แต่ละสำนักงานจะมีพนักงานชายหญิงขี้ง่วง หัวหน้าจะจัดหม้อต้มน้ำร้อนสำหรับชงชากาแฟไว้ให้ หม้อต้มน้ำร้อนติดตั้งอุปกรณ์ตัดกระแสไฟอัตโนมัติ เมื่อน้ำร้อนจัดถึงเดือดก็จะตัด ทิ้งไว้สักพักน้ำในหม้อต้มเย็นลง อุปกรณ์ก็จะทำงาน ส่งกระแสไฟเข้าไปต้มใหม่ น้ำในหม้อจะถูกต้มร้อนอยู่ตลอดเวลา ระดับน้ำในหม้อต้มจะลดลงเพราะคนกดน้ำชงชากาแฟ ถึงแม้จะไม่มีใครกดใช้น้ำเลยระดับน้ำในหม้อต้มมันก็จะลดเพราะความร้อนทำให้น้ำระเหยเป็นไอ มักจะมีการมอบหมายให้แม่บ้านหรือเจ้าหน้าที่ทำหน้าที่เติมน้ำและถอดปลั๊กเมื่อเลิกงาน แต่คนมัน “ลืม” กันได้ ลืมเติมน้ำ ลืมถอดปลั๊ก หม้อต้มน้ำก็ซื่อสัตย์ ต้มตลอด 24 ชั่วโมงแม้จะไม่มีคนกิน น้ำในหม้อต้มก็แห้งลงๆ ถ้าเกิดลืมถอดปลั๊กเย็นวันศุกร์และประกอบกับระดับน้อยอยู่แล้ว ร้อยเปอร์เซ็นต์เลยครับไม่วันเสาร์ก็วันอาทิตย์น้ำในหม้อต้มแห้ง หม้อต้มซึ่งเป็นพ้าสติกจะเก็บความร้อนสะสมจนเกิดการหลอมละลาย เกิดการลุกไหม้ ส่วนใหญ่ปลั๊กไฟมักจะอยู่ติดกับผนังตรงตำแหน่งมุมห้อง ถ้าจุดนั้นเป็นหน้าต่างก็จะมีผ้าม่านทั้งผ้าลูกไม้และผ้าดอกหนาๆ ล้วนเป็นวัสดุติดไฟง่าย ถ้าเกิดว่าเปิดม่านไว้ด้วย ม่านก็จะไปม้วนอยู่ใกล้ๆกระติกน้ำ เป็นเชื้อไฟอย่างดี อย่าลืมนะครับ ก่อนเกิดการลุกไหม้ความร้อนจะแผ่ออกไป วัสดุใกล้เคียงจะสะสมความร้อนไว้เต็มที่ เมื่อถึงจุดหนึ่งแม้เพียงประกายไฟแว่บเดียวก็จะเกิดลุกไหม้รุนแรง อาจมีคนแย้งว่าอาคารมี Breaker ตัวตัดกระแสไฟฟ้า น่าจะปลอดภัย ไม่เถียงครับ เมื่อไฟฟ้าลัดวงจร Breaker จะตัดกระแสไฟฟ้าทันที แต่ไฟมันได้เกิดขึ้นแล้ว ต่อไปก็เป็นหน้าที่ของ Springer ที่ติดอยู่บนเพดานจะฉีดน้ำลงมาดับไฟ ถ้าเป็นอาคารสมัยใหม่ก็จะมี Smoke Detector ตัวจับควันคอยรายงานไปยังห้องควบคุมว่ามีกลุ่มควันเกิดขึ้น ณ จุดไหน แต่เพลิงมันได้เกิดขึ้นแล้วนะครับ
2 เตารีดไฟฟ้า ไฟเกิดขึ้นในลักษณะเดียวกับหม้อต้มน้ำคือความร้อนถูกสะสมไว้มากจนถึงจุดเกิดไฟ รายนี้จุดที่เกิดไฟไม่ได้อยู่ที่เตารีด กลับกลายเป็นตรงจุดที่ขดม้วนสายไฟที่ผู้รีดผ้าไปหาซื้อมาต่อจากปลั๊กไฟไปยังจุดรีด ต้นเพลิงเป็นสุภาพสตรีรับจ้างรีดผ้า มีเสื้อผ้ารอรีดวางทับถมหนาอยู่ที่พื้นห้อง สายไฟจากปลั๊กมายังเตารีดยาวมากเธอจึงขดสายให้เป็นรูปวงกลมเล็กๆประมาณ 10 กว่าชั้น วางทับบนกองเสื้อผ้า เธอไม่มีความรู้เรื่องกระแสไฟและความต้านทาน ซื้อสายไฟฉนวนหุ้มเป็นพาสติคราคาถูก เมื่อสายยาวเกินความต้องการจึงม้วนให้ดูสวยงาม รีดผ้าไปรีดผ้ามาควันขึ้นที่กองเสื้อผ้าตรงบริเวณที่ขดสายไฟ รายนี้ดับทันก่อนเป็นขี้เถ้าจึงได้เห็นหลักฐาน
กรุณาจดจำ การซื้อสายไฟฟ้าต้องสอบถามผู้รู้ว่าควรจะใช้สายแบบไหน มันขึ้นอยู่กระแสไฟที่ใช้มากหรือน้อย แล้วอย่าไปขดเป็นวงกลม ลองนึกภาพเตาไฟฟ้าที่ใช้ต้มน้ำจะเห็นมีขดลวดเป็นวงกลม เมื่อเสียบปลั๊กไฟขดลวดจะร้อนแดง ฉันใดก็ฉันนัน
3 พัดลมไฟฟ้าแบบตั้งพื้นหรือตั้งโต๊ะที่มีโครงหุ้มเป็นพาสติค ใช้มานานสภาพเก่า มอเตอร์ไม่ทำงาน ใบพัดไม่หมุน มีแต่เสียงดังหึ่งๆ เจ้าของเอามือตบๆที่เครื่องใบพัดก็หมุน ควรจะรีบนำไปซ่อมแต่เพราะไม่รู้ก็เลยทนใช้ไป เมื่อใช้งานใบพัดไม่หมุนก็นึกว่าไม่ได้เปิดเครื่อง ไม่ถอดปลั๊กออก มอเตอร์ทำงานตลอดเวลาเกิดความร้อนสะสม เกิดการลุกไหม้
4 คนรับใช้เอาใจเจ้านาย แม่ครัวกำลังเจียวน้ำมันในกระทะเตรียมจะทอดอาหาร เจ้านายเรียกรีบวิ่งไปหาโดยปล่อยกระทะน้ำมันไว้บนเตา ไม่ทันได้ดับไฟ คุยกับเจ้านายเพลินจนลืมน้ำมันที่ทอดอยู่ในครัว น้ำมันร้อนจัดเกิดเป็นไอกระทบกับไอร้อนจากเตา เกิดไฟ นึกถึงภาพการผัดผักบุ้งไฟลุกละกัน
เหตุไฟไหม้มีเป็นร้อย ส่วนใหญ่ไหม้จนไม่เหลือหลักฐานอะไร พนักงานสอบสวนจะต้องสอบถามว่าในบ้านที่เกิดเหตุใช้อุปกรณ์ไฟฟ้าอะไรบ้าง แต่ละจุดอยู่ตำแหน่งไหน นำแบบแปลนการเดินไฟฟ้ามาดูประกอบ สอบสวนว่าก่อนเกิดเหตุใครทำอะไรอยู่ที่ไหน ร้อยทั้งร้อยถ้าไม่มีหลักฐานให้เห็นชัดๆไม่มีใครยอมรับ คำตอบที่พบประจำคือ ไม่มีใครอยู่บ้าน ไม่ได้ใช้เครื่องไฟฟ้า ผลสรุปการสอบสวนคือ ไฟฟ้าลัดวงจร แต่อะไรเล่าที่ไปทำให้มันเกิดการลัดวงจร ?
ผมเป็นผู้หนึ่งที่ชอบอยู่อาคารสูง หนีปัญหาน้ำท่วมแล้วก็เบื่อปัญหารถติด เลือกซื้อคอนโดที่อยู่ติดกับสถานีรถไฟฟ้า เลือกเอาสายที่ลอยอยู่บนอากาศสายใต้ดินไม่เอาเดี๋ยวต้องมุดน้ำ และต้องอยู่ใกล้จุดขึ้น-ลงทางด่วนด้วย ไว้เพื่อสะดวกในการเดินทางด้วยรถยนต์ ทั้งนี้ทั้งนั้นต้องอยู่ใกล้สนามบินสามารถไปถึงได้ภายใน 10 นาที เดี๋ยวนี้ก็มีเรียบร้อยแล้ว
ข้อตัดสินใจเลือกซื้ออาคารชุด (1) ผมเลือกชั้นที่อยู่ติดกับชั้นจอดรถ ยังไงๆชั้นจอดรถไม่น่าจะมีไฟไหม้ ถ้าจะมีมันก็เกิดชั้นที่อยู่เหนือขึ้นไปแน่นอน ควันและความร้อนลอยขึ้นทางสูง เราอยู่ข้างล่างปลอดภัย อีกอย่างหนึ่งถ้าลิฟเสีย ไฟดับ สามารถเดินไปขึ้นรถได้สะดวก (2) ห้องที่เลือกจะต้องอยู่ใกล้บันไดหนีไฟ (3) มีระบบตัดกระแสไฟฟ้าในแต่ละห้อง (4) มี Springer ฉีดน้ำเมื่อเกิดไฟหรือความร้อน (5) มี Smoke Detector แจ้งเตือนเมื่อเกิดควันไฟ แค่นี้น่าจะปลอดภัยจากเหตุไฟไหม้ ส่วนภัยจากแผ่นดินไหวในกรุงเทพฯไม่น่าจะมี แต่ถ้ามีก็เลือกทางหนีไว้แล้ว ใกล้บันไดหนีไฟไง
สำหรับท่านที่เลือกซื้อชั้นสูงๆไปแล้วก็อย่าวิตกแต่อย่าประมาท (1) ให้ทางนิติบุคคลอาคารชุดจัดอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับการใช้เครื่องไฟฟ้า (ตามข้อมูลข้างต้น) (2) ต้องทราบว่าบันไดหนีไฟอยู่ตรงจุดไหนและต้องไม่ปิดล็อกหรือมีเครื่องกีดขวาง (3) ถ้าเกิดเพลิงไหม้ในอาคารชุดของท่าน ต้องตั้งสติให้ดี ให้รู้ก่อนว่าไฟเกิดขึ้นที่ชั้นต่ำหรือสูงกว่าชั้นที่พักของเรา ถ้าเป็นไปได้ควรจะหนีลงชั้นต่ำกว่าไฟไหม้เพราะควันและความร้อนจะลอยขึ้นสูง ถ้าไฟไหม้ชั้นที่ต่ำกว่าควรหนีขึ้นดาดฟ้า ถ้าเป็นอาคารชุดทันสมัยจะมีลานจอดคอปเตอร์บนดาดฟ้า ถ้าลานจอดไม่มีก็รอไต่เชือกขึ้นคอปเตอร์ที่จะมารับ (4) การออกจากอาคารควรใช้บันไดหนีไฟอย่าใช้ลิฟเด็ดขาด (5) ถ้าไม่รู้ว่าไฟไหม้ที่จุดไหนแน่ การจะออกห้องหรือจะเข้าห้องใด ให้จับที่ลูกบิดประดูซึ่งจะเป็นโลหะ สังเกตว่าร้อนหรือไม่ ถ้าร้อนอย่าเปิดเข้าหรือออกไปเพราะอาจจะมีการลุกไหม้อยู่ในห้องนั้น ขืนเปิดออกหรือเข้าไปจะโดนลูกไฟโถมเข้ามาอย่างแรงเพราะมันได้อ๊อกซิเย่นไฟก็จะลุกโชนแล้วตัวท่านก็จะไหม้เกรียม
ขีดความสามารถของหน่วยผจญเพลิง ใน กทม.ถือได้ว่าเจ้าหน้าที่มีขีดความสามารถสูง (โอนมาจากตำรวจดับเพลิง) มีอุปกรณ์ที่ค่อนข้างทันสมัย มีเครนฉีดน้ำที่สูงที่สุดในภูมิภาคเอเซียคือฉีดได้ถึงชั้นที่ 10 คือประมาณ 30 เมตร แต่อย่าลืมว่าหน่วยผจญเพลิงจะไปถึงที่เกิดเหตุเมื่อได้รับแจ้ง นั่นคือไฟได้ลุกไหม้ขึ้นแล้ว ก่อนที่หน่วยผจญเพลิงไปถึงท่านจะต้องช่วยตัวเองช่วยคนในครอบครัวก่อน จะทำอย่างไรคิดไว้ในยามที่ยังไม่เกิดเหตุ ข้อมูลที่ผมให้ไว้นี้เป็นเพียงส่วนประกอบ
ปัญหาอีกประการหนึ่งของหน่วยผจญเพลิงคือ กฏหมายควบคุมการก่อสร้างอาคารให้เว้นที่ว่างระหว่างตัวอาคารกับกำแพงหรือผนัง เพื่อให้เป็นทางวิ่งของรถดับเพลิง แต่ปรากฏว่าแทบทุกอาคารชุดใช้เป็นที่จอดรถ ฉะนั้นเวลารถดับเพลิงไปที่เกิดเหตุใครจอดรถขวางไว้ก็ต้องเสี่ยงถูกชนหน่อยนะครับ
ความประมาทเกิดจากการกระทำของคน ทำไปเพราะไม่รู้ หมั่นอบรมให้ความรู้ ทำความเข้าใจ หายนะไม่เกิด.