หลายคนไม่ค่อยให้ความสนใจคำว่า “วัยทอง” บางคนไม่ทราบด้วยซ้ำว่ามันคืออะไร เพราะชื่อดูสวยงามอ่อนหวานมีคุณค่า ทำให้ไม่นึกถึงพิษภัยซึ่งซ่อนอยู่ใน “ทอง” ด้วยความประมาทไม่ได้เตรียมตัวเตรียมใจไว้ก่อน พอเจอเข้ากับตนเองบางคนเกือบเสียศูนย์ บางคนหลุดออกไปจากวงสังคม เงียบหายไปดั่งไม่มีตัวตน อย่าประมาทนะว่าไม่สำคัญ ดังคำพังเพยที่กล่าวว่า “ไม่เห็นโลง ไม่หลั่งน้ำตา” ความจริงแล้วการเข้าสู่ “วัยทอง” เป็นการเผชิญภัยครั้งสำคัญที่สุดของชีวิต” เป็นการเดินทางเข้าสู่ความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ยิ่งของมนุษย์ เพื่อเข้าสู่วาระสุดท้าย เตือนสติให้ระลึกว่า ความตายกำลังใกล้เข้ามา ไม่มีใครหลีกเลี่ยงได้ คุณได้เจอกับมันแน่ จึงต้องมีการเตรียมตัวทำการบ้าน เมื่อถึงเวลานั้นแล้วจะไม่ตื่นตระหนก และ สามารถรับปัญหาได้

อายุของคนเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ ๗๐ – ๗๒ ปี นับว่ามากขึ้นกว่าแต่ก่อนเพราะการแพทย์ทันสมัยและมีการศึกษาใส่ใจในการดูแลรักษาสุขภาพ ชีวิตคนเหมือนเส้นกราฟ พาราโบล่า (Parabolas) รูปถ้วยคว่ำ จุดสูงสุด หรือ มีประสิทธิภาพที่สุดของมนุษย์จะอยู่ที่อายุ ๓๕- ๓๖ ปี จากนั้นก็จะเริ่มถดถอย มากน้อยขึ้นอยู่กับการปฏิบัติตนและดูแลรักษา แต่ยังไงก็หนีกฎเกณฑ์ธรรมชาติไปไม่ได้

สตรี จะเห็นได้ชัดกว่าเรียกว่า วัยหมดประจำเดือน จะเกิดขึ้นเมื่ออายุประมาณ ๔๘ ถึง ๕๒ ปี บางคนอาจจะเร็วหรือช้ากว่านั้น การหมดประจำเดือนมักค่อยเป็นค่อยไป เมื่อถึงระยะเวลาหนึ่งต้องหมดแน่ ๆ หมายความว่า “รังไข่” หมดสภาพ ไม่ผลิตฮอร์โมนอีกต่อไป แต่ก่อนที่จะหยุดมันเริ่มผลิตน้อยลง ๆ หมายถึงร่างกายคุณเริ่มทรุดโทรมไปทีละนิด ๆโดยคุณไม่รู้ตัว

ฮอร์โมน เป็นตัวการสำคัญที่ทำให้ร่างกายเจริญเติบโต มีการพัฒนา และ ซ่อมแซมอวัยวะที่สึกหรอ เป็นตัวนำส่งสารเคมี จากเซลล์ร่างกายเซลล์หนึ่งไปยังกลุ่มเซลล์อื่น ๆ ส่งสัญญาณเพื่อกระตุ้น หรือ ยับยั้งการเจริญเติบโต กระตุ้น หรือ ยับยั้งการสลายตัวของเซลล์ กระตุ้น หรือ ยับยั้งระบบภูมิคุ้มกัน ควบคุมกระบวนการเผาผลาญ ( metabolism )

บุรุษ จะเริ่มเปลี่ยนแปลงตั้งแต่อายุ ๕๐ เป็นต้นไป บางคนมาเร็วกว่านั้นแต่ไม่ค่อยจะรู้สึกตัวเพราะมันค่อยเป็นค่อยไป คนส่วนใหญ่เอาอายุ “วัยทอง” ไปผูกพันไว้กับ การทำงาน หรือ การรับราชการ นั่นคือ การ “เกษียณอายุ” เกณฑ์ปกติจะถือเอาที่อายุ ๖๐ ปี พอ “เกษียณอายุ” แล้วถึงจะรู้ตัวว่าเข้าสู่ “วัยทอง” ความจริงไม่ใช่ มันเข้าไปตั้งนานแล้วแต่เขายังอยากใช้คุณทำงานอยู่ ที่ให้เกษียณเพราะมันไม่ไหวแล้วจริง ๆ ยังขืนให้ทำงานต่อไปรังแต่จะเสียหาย

การเข้าสู่ “วัยทอง” หรือ การเปลี่ยนแปลงทางฮอร์โมน เริ่มเมื่อใดวัดไม่ได้ แต่มีตัวชี้บอกที่อาการของเจ้าของร่างกาย เมื่อใดก็ตามที่ท่านเริ่มมีอาการ ร่างกายเริ่มอ่อนเพลีย ปวดเมื่อยโดยไม่มีสาเหตุ ไม่มีแรง กล้ามเนื้อต่าง ๆลดขนาดลง เบื่ออาหาร ความต้องการทางเพศลดน้อยลง อวัยวะเพศไม่แข็งตัว(สำหรับท่านชาย) ช่องคลอดแห้งไม่มีน้ำหล่อลื่น(สำหรับท่านหญิง) อารมณ์หงุดหงิด เฉื่อยชา ขาดสมาธิ ความจำลดลง นอนไม่ค่อยหลับ ง่วงบ่อย นอนตื่นง่าย สำหรับท่านหญิงมีอาการร้อน ๆหนาว ๆช่วงนอนกลางคืน เหงื่อออกซึมทั้ง ๆที่นอนในห้องปรับอากาศ ฯลฯ อาการเหล่านี้แหละบอกว่าท่านเข้าสู่ “วัยทอง”แล้ว

เมื่อรู้ว่าจะต้องเจอกับมันแน่ ๆก็โดดเข้าสู้กับมันเลย อย่าไปประวิงเวลา อย่าทำเป็นไม่สนใจ อย่าบอกว่า “ตูไม่เชื่อ” แล้วเมื่อถึงวันนั้นจะรู้สึก บางคนประมาทไม่ใส่ใจ พอเจอเข้ากับตัวถึงกับเสียสติไปเลย บางคนหลุดหายไปจากสังคม ไม่นานก็มีข่าวฌาปนกิจ การเตรียมตัวเตรียมใจไม่ยาก มีผู้รู้เขียนตำรับตำราไว้เยอะรวมทั้ง internet สำหรับข้าราชการ หรือ ผู้ทำงาน มีการให้ความรู้ “การใช้ชีวิตหลังเกษียณ” มันก็คือการเตรียมตัวเตรียมใจเข้าสู่ “วัยทอง” นั่นเอง ผมไม่ใช่แพทย์ ไม่ใช่ผู้รู้ แต่มีประสบการณ์และศึกษา ถ้าจะเอาอย่างผมก็ขอแนะนำ

การเตรียมตัว มีทั้งการ เตรียมกาย เตรียมใจ และ การวางแผน

๑ เตรียมหาเงินไว้ใช้จ่ายในยาม “วัยทอง” หาสะสมไว้ตั้งแต่ครั้งยังหนุ่มสาววัยทำงาน เรียกวัยนี้ว่า “วัยก่อร่างสร้างตัว” ความมุ่งหวังของหนุ่มสาว คือ การมีครอบครัว มีบ้าน มีสามีหรือภรรยา มีลูกไว้สืบสกุล พอมีลูกแล้วมันมิได้หยุดอยู่แค่นั้น ยังจะต้องส่งเสียให้เล่าเรียนจนจบ ไปสบายใจเอาตัวที่ลูก ๆไปแต่งงานมีครอบครัวที่ดี แล้วอย่าลืมนึกถึงตัวเอง ยามแก่ชราใครจะดูแลเลี้ยงดู ตัวท่านเองนั่นแหละเป็นหลักอย่าได้หวังพึ่งคนอื่น จงเตรียมการณ์ค่าใช้จ่ายส่วนนี้ไว้เสียแต่เนิ่น ๆ

ค่าใช้จ่ายส่วนที่หนึ่ง ค่ายังชีพ หมายถึง ค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับปัจจัยอันจำเป็นในการยังชีพ อันมี อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ค่ายานพาหนะในการเดินทาง รวมทั้งที่อยู่อาศัยที่เหมาะสมกับสภาพร่างกาย ( ที่อยู่อาศัยของคนหนุ่มสาวกับผู้สูงวัยมันคนละเรื่องกัน เอาง่าย ๆ ถ้าท่านต้องนั่งรถเข็น สามารถเข็นรถขึ้นลงได้หรือไม่ ) ท่านต้องกันเงินส่วนหนึ่งไว้เพื่อการนี้

ค่าใช้จ่ายส่วนที่สอง ค่ารักษาพยาบาล ถ้าเป็นข้าราชการก็จะช่วยได้ในระดับหนึ่ง คือ รักษาพยาบาลฟรี สำหรับประชาชนคนธรรมดารัฐบาลมีบริการรักษาฟรี แต่คำว่า “ฟรี” ก็เป็นบริการรูปแบบหนึ่งที่ต้อง “ทำใจ” คือต้องไปเข้าคิวตอนตีห้าเพื่อรับบัตรคิว ได้เวลาพบแพทย์เพื่อตรวจตอนบ่ายสอง นัดไปตรวจเลือดเพื่อวิเคราะห์โรคอาทิตย์หน้า เวลาป่วยฉุกเฉินมักจะได้ยินคำว่า “เตียงไม่มี” อย่างนี้ขอลาตายก่อนดีกว่า แต่ถ้าท่านมีเงิน โรงพยาบาลเอกชนที่เครื่องไม้เครื่องมือทันสมัย มีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญชำนาญการ เตียงว่างเสมอ การรับบริการเรื่องการแพทย์ที่บ้านเราขึ้นอยู่กับ “เงิน” และ “เส้น”

เรื่องการรักษาพยาบาล หากมีบริษัทรับประกันควรจะรีบซื้อไว้ แต่ควรดูเกณฑ์อายุของผู้เอาประกันด้วย อายุสูง ๆมักจะไม่รับ ทำไมบริษัทประกันไม่รับประกันจนสิ้นอายุขัย มันน่าจะทำได้โดยให้ซื้อประกันไว้ตั้งแต่เริ่มบรรลุนิติภาวะ

ค่าใช้จ่ายส่วนที่สาม ค่าสันทนาการ ส่วนนี้สำคัญนะครับเพราะเป็นเรื่องจำเป็นสำหรับผู้สูงวัย อันได้แก่ ค่าใช้จ่ายในการออกสังคม ค่าแต่งตัวเครื่องประดับหรู ๆเวลาออกงาน ค่าบัตรคอนเสริทชมการแสดง ดูหนังดูละคร ค่าท่องเที่ยวทัศนาจร ฯลฯ

๒ ให้แพทย์ตรวจร่างกายเป็นประจำ โรคประจำตัวเพศหญิง คือ มะเร็งทรวงอก และ มะเร็งมดลูก โรคประจำตัวท่านชายก็คือ มะเร็งต่อมลูกหมาก นอกนั้นก็เป็นการตรวจสุขภาพทั่ว ๆไปตามปกติ อย่าอวดดีว่าแข็งแรง ไม่เจ็บ ไม่ไข้ ละเลยไม่ไปให้แพทย์ตรวจ ตายไปมากต่อมากแล้ว

๓ วางแผนเรื่องเวลา เมื่อท่านเข้าสู่วัยทองแล้วหากยังมีงานมีการทำนับว่าท่านโชคดี ปัญหามักจะเกิดกับ “วัยทอง” ที่อยู่กับบ้านเฉย ๆ มีเวลาว่างมากไม่มีกิจกรรมทำมักจะทำให้จิตใจฟุ้งซ่าน เกิดภาวะซึมเศร้า จะแก่เร็วตายเร็ว จึงควรวางแผนบริหารเวลา เพื่อ.-
- ทำกิจกรรม ทำอะไรก็ได้ที่ท่านชอบ แนะนำให้ทำกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับสังคม ผู้คนและอยู่ในเมือง ขอยกตัวอย่างเพื่อนผมคนหนึ่งซื้อที่ดินไว้เป็นร้อยไร่ทำสวนอยู่ที่จังหวัดกาญจน์ห่างไกลจากตัวเมือง วันดีคืนดีล้มฟุบไปอันเนื่องจากเส้นโลหิตสมองแตก กว่าจะนำส่งถึงโรงพยาบาลเป็นเวลา ๓ ชั่วโมงกว่า เวลาผ่านไป ๕ ปีแล้วยังนอนเป็นผักอยู่เลย เหตุเพราะเข้ารับการรักษาช้าไป ยังไง ๆก็ขอให้ใกล้หมอไว้ก่อน ถ้าหากิจกรรมอะไรทำไม่ได้ก็ขอแนะนำให้ไปเข้าชมรมผู้สูงอายุ ใน กทม.มีทุกเขต ในต่างจังหวัดก็มีทุกจังหวัด ทุกอำเภอ มีกิจกรรมสำหรับผู้สูงอายุที่น่าสนใจอยู่มากมาย หรือจะเข้ากลุ่มเพื่อนเก่านักเรียนเก่า กลุ่มชมรมต่าง ๆก็ได้
- สันทนาการ หรือ กิจกรรมบันเทิง ควรจัดให้มีเวลาสำหรับความเพลิดเพลิน เช่น ร้องเพลง เต้นรำ ฯลฯ
- ออกกำลังกาย แบ่งเวลาสำหรับการออกกำลังกายให้เหมาะสมกับอายุและสภาพร่างกาย ควรออกกำลังกายสม่ำเสมอทุกวัน

๔ ฝึกจิต ทำใจ เข้าใจและยอมรับความเปลี่ยนแปลงอันเป็นธรรมชาติของชีวิต มี เกิดขึ้น ดำรงอยู่ชั่วขณะหนึ่ง และ ดับสูญไปในที่สุด มียศย่อมเสื่อมยศ มีลาภย่อมเสื่อมลาภ อย่ายึดติดรูปรสกลิ่นเสียง ทุกอย่างไม่ยั่งยืนถาวร ไม่มีอะไรที่เป็นของตัวเราเลย เมื่อเราตายก็กลายเป็นของคนอื่น ไม่สามารถเอาอะไรไปได้ สุดท้ายคือการพลัดพราก (ความตาย) การทำใจเพื่อที่จะพร้อมรับภาวการณ์สูญเสียสิ่งอันเป็นที่รัก ให้ลองบริจาคหรือให้สิ่งของที่เรารักมากที่สุดดูก่อน ถ้าสามารถทำได้ถือว่าทำใจได้ในระดับหนึ่ง

๕ เตรียมตัวตาย และ ฝึกตาย ผมเคยเขียนไว้ในฉบับก่อน ๆแล้ว เป็นเรื่องสำคัญและต้องทำใจให้ได้ เมื่อฝึกแล้วท่านจะทราบเลยว่ามีห่วงเรื่องอะไรบ้าง รีบจัดการให้เรียบร้อยหมดห่วง ฝึกถึงขั้นที่เรียกว่า “พร้อมตาย” เลยทีเดียว

๖ ออกสังคมช่วยเหลือสาธารณะกุศลตามสมควร การออกงานสังคมทำให้ได้มีการพบปะพูดคุยกับผู้คน แลกเปลี่ยนความคิดเห็น อย่างน้อยก็ได้ปรากฏต่อสายตาผู้อื่นว่าเรามีสภาพอย่างไร และ ยังทำให้เราต้องปรับปรุงตัวเองให้พร้อมที่จะเข้าร่วมสังคมอยู่เสมอ ถ้าท่านทำตัวเงียบหายไปผู้คนอาจจะคิดว่าท่านพิการ หรือ เสียชีวิตไปแล้วก็ได้

๗ การดูแลสุขภาพ ร่างกายของมนุษย์เปลี่ยนแปลงอยู่ทุกขณะ หลังอายุ ๓๕ ปีแล้วจะเปลี่ยนแปลงในทางเสื่อมลงเข้าสู่สภาพชรา การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นเองตามกฎธรรมชาติภายในอันเนื่องมาจากโครโมโซมของร่างกาย และ จากเหตุภายนอกอันมาจากอาหารที่รับทาน, มลภาวะ, สารพิษ ที่เรานำเข้าไปในร่างกาย ทำให้เกิดอนุมูลอิสระ เซลล์ถูกทำลาย หรือ ทำให้เซลล์กลายพันธ์เป็นเนื้อร้าย
- การโภชนาการ เป็นสิ่งสำคัญ ควรทานอาหารที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย ทานให้ครบหมู่อาหาร ระมัดระวังเรื่องไขมัน,ความหวาน ควรเลือกทานพืชผักสีเขียว,สีส้ม ที่ปลอดสารพิษ รับประทานเนื้อปลา ทานเนื้อสัตว์ให้น้อยลง ดื่มน้ำบริสุทธิ์ (ไม่ใช่น้ำใส่สี หรือ น้ำที่มีแอลกอฮอร์) ให้มาก อย่างน้อยวันละ ๘ แก้ว
- การพักผ่อน หมายถึงการผ่อนคลายไม่เครียด หรือ วิตกกังวลอยู่กับเรื่องใด ๆ และ การพักผ่อนนอนหลับ ตามปกติควรจะนอนหลับอย่างน้อย ๖ ถึง ๘ ชั่วโมงต่อวัน ช่วงที่นอนหลับทุกระบบในร่างกายได้พัก ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนเพื่อซ่อมแซมเซลล์ร่างกายที่สึกหรอ

๘ ห่างไกลอบายมุข เลิกดื่มสุรา สิ่งมึนเมา ไม่สูบบุหรี่ สิ่งเหล่านี้เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ทำให้อายุสั้น หันหน้าเข้าหาศาสนา หมั่นทำสมาธิฝึกจิตให้สงบ


ปฏิบัติได้ดั่งนี้ท่านจะใช้ชีวิตในช่วง “วัยทอง” ได้อย่างมีคุณภาพ.